Kıbleyi Nasıl Bulurum?

Yön ve dolayısıyla kıble yönü nasıl bulunur?
Yabancı bir yerleşim yerinde, yolculukta açık alanda, kırda/ormanda iseniz ve yanınızda etrafı bilen bir kimse yoksa gece yahut gündüz yönümüzü veya kıble cihetimizi nasıl belirleyeceğiz? Yön tayini, kaybolmamak ve dolayısıyla belkide hayatta kalmak için; kıble tayini ise, namaz kılanlar için namazın bir şartının yerine getirilmesi açısından pek önemlidir. Yönümüzü ve bulunduğumuz konum itibarıyla kıble yönünü yaklaşık olarak bulabileceğimiz yöntemlerimizi sırasıyla açıklamaya çalışalım:

1-) Pusula ile Yön Bulma
Hafif, para büyüklüğünde olan ve hatta anahtarlık şeklinde satılan pusulalardan temin etmenizi ve yanınızda bulundurmanızı öneririz. Zira yön bulma hususunda ilk başvurulacak alet genelde pusula olmaktadır. Doğa sporlarını sevenler, gezintiye veya pikniğe çıkanlar böyle bir pusulayı yanlarında bulundurursa yön tayininin yanı sıra kıble tayininde çok rahat edeceklerdir.
Pusula ile yönümüzü nasıl bulacağız?
Öncelikle etrafınızda metal cinsinden birşey bulunmamasına dikkat etmelisiniz. Pusulayı elinizde yere paralel tutun. Veya bir masa üstüne koyun. Çünkü pusula iğnesinin rahat şekilde dönebilmesi için bu şekilde tutuyoruz. Pusula iğnesi hareketsiz kalana kadar beklenir. Pusula iğnesinin renkli ucu kuzeyi gösterir. Diğer yönler ile kıble yönünüzü daha rahat bulabilmek için şunu yapın. Elinizdeki veya masa üstündeki pusulayı, pusula iğnesinin kuzeyi gösteren renkli ucu ile pusula yuvasındaki N (Kuzey) çakıştıracak şekilde dönün. Pusula iğnesinin renkli ucu ile pusula kadranındaki N çakıştığında, pusuladaki E doğuya, S güneye, W batıya işaret etmiş olacaktır. Eğer bulunduğunuz yerin pusula için kıble açısını biliyorsanız pusula yuvasındaki N'den saat yönünde o dereceyi kadranda bulun. O açının göstermiş olduğu yön, o konum için kıble yönüdür. Örneğin, İstanbul için pusula kıble açısı 146 derecedir. Pusula iğnesi ile kadrandaki N çakışık durumda iken, saat yönünde 146 derecenin gösterdiği yön kıble yönünüzdür.

2-) Güneş ile Yön Bulma
Doğal yön bulma yöntemlerinden birisi olan güneş ile yönümüzü ve kıble ciheti tayin edebiliriz. Güneş ile Kıble Bulma sayfamızda her ne kadar gerekli bilgi verilmiş olsa da burada da sizlere tekrar aktarmaya çalışacağız. Güneş ile yön tayini için aşağıdaki yöntemlerden herhangi birisini kullanabilirsiniz.
a) Güneşin Durumuna Göre Yön Tayini
Nerede olursanız olun güneşin doğduğu taraf doğudur. Eğer güneşin doğduğu tarafa yüzünüzü dönerseniz arka tarafınız batı, sol tarafınız kuzey, sağ tarafınız ise güney olacaktır. Akşama doğru güneşin batış yönüne yüzünüzü dönerseniz önünüz batı, arka taraf doğu, sol tarafınız güney, sağ tarafınız ise kuzey olacaktır. Güneşin doğuş esnasında bu işlemi şu şekilde de yapabilirsiniz. Sağ kolumuzu güneşin doğduğu tarafa uzatırsak sol kolumuz batı, ön taraf kuzey arka yönümüz ise güneyi işaret edecektir. Kıble yönünü ise Türkiye açısından doğu bölgelerimiz için güney, batı illerimiz için ise hafif güneydoğu olarak belirtmiş olsak hata etmiş olmayız. Bu arada Avrupa ülkelerinin büyük çoğunluğunda ise güneydoğu yönü kıble yönü olarak düşünülebilir.

b) Parlak ve güneşli bir günde, çubuk yardımıyla da kolayca ana yönleri bulup, kıble yönümüzü tespit edebiliriz. Yarım yahut bir metrelik bir çubuk (veya düz dal parçasını) yere dikeriz. Çubuğun o anki gölgesinin sonlandığı yer taş vb. ile işaretlenir. Yaklaşık olarak 20 dakika veya yarım saat beklenir. Zamanla gölge hareket ettiğinden bu süre sonunda başka bir taşla sopa gölgesinin ucu işaretlenir. Birinci taş/işareti sol ve ikinci taş/işareti sağ tarafınıza aldığınızda yüzünüz kuzey, arka tarafınız güneye bakacaktır. Veya birinci taşa sol, ikinci taşa sağ ayağınızı yerleştirirseniz önünüz kuzey, arkanız güney yönüne işaret edecektir.
Yine çubuk kullanılarak şu şekilde de yön tespitinde bulunabilirsiniz: Güneşin tam tepede olduğu öğle vakti, çubuğun gölgesi en kısa boydadır. Tam öğle vaktinde çubuğun en kısa olduğu anı yakalayın. Tam öğle vakti çubuğun gölgesi kuzeyi göstermektedir. Buradan hareketle tersi yön güney olmaktadır.

c) Kadranlı (analog) saatler yardımıyla da yön ve dolayısıyla kıble yönünü kestirebiliriz. Bilindiği üzere kol saatlerinde kısa olan ve saati gösteren ibre akrep, uzun olan belirteç ise yelkovan olarak isimlendirilir. Öncelikle kol saatinizin akrebini güneşi işaret edecek şekilde konumlandırın. (Bunu bir çubuğu yere dikerek onun gölgesi ile akrebi çakıştırmak suretiyle de yapabilirsiniz.) Kol saatinizin akrebi ile 12 rakamı arasındaki açı ortayı (akrep ile 12'yi ortalayan hat) güneyi gösterecektir.
Mesela örnek resimde saat 3'e 10 vardır. (Hatırlatma: Buradaki yelkovan bu işlem için kesinlikle kullanılmayacaktır.) Saatin 3'ü gösteren akrebi güneşe hizalanır. Güneşe sabitlenen 3 ile her durumda saatin en tepesindeki 12'yi ortadan ikiye bölen hat güneyi gösterir. Günümüzde dijital saat çok kullanıldığı için bu yöntem onlar için uygulanmaz diyemeyiz. Şöyle ki, dijital saat veya cep telefonundan aldığınız saati bir kağıda (yahut toprağa) çizdiğiniz saate uygulayarak da bu işlemi yapabilirsiniz. Ülkemiz için güney veya batı bölgelerinde hafif güney doğu yönü bize kıble yönünü verecektir.

d) Kıble Saati
Güneş yardımıyla kıble yönünü bulabildiğimiz pratik ve doğru sonucu veren bir diğer yöntem ise kıble saatidir. Namaz vakitli takvimlerde her şehir için ayrı ayır 5 vakit namaz vaktinin yanında kıble saatide (Kıble veya Kıble S. şeklinde) verilmektedir. Bulunduğunuz yerleşim biriminin kıble saati vaktinde güneşe yönelen kimse, kıbleye dönmüş olur. İşte güneşe bakılarak veya ona dönülerek kıblenin tayin edildiği kıble saati hem pratik ve hem de sıhhatli bir yöntemdir. Ülkemiz açısından ele alındığında kıble saati vakti genel olarak güney yöne tekabül etmektedir. Batıya gidildikçe yani Avrupa ülkelerinin birçoğunda güneydoğuya işaret etmektedir.

3- Geceleri Kutup Yıldızı ile Yön Bulma
Öncelikle kutup yıldızını nasıl bulacağımızı uzay.co kaynak sitesinden alıntıladığımız makale ile açıklayalım. Kutup yıldızı nasıl bulunur?
Kutup yıldızı, bir şehrin ışıklarının arasında bile fark edilebilecek kadar parlaktır. Hatta Ay'ın dolunay evresinde olması bile, Kuzey Yıldız’ının görülmesini engelleyemez. Bu nedenle, Kuzey Yarım kürede Polaris (Kutup Yıldızı)’i bulmak, kuzey yönünü bildiğiniz anlamına gelir. Polaris (Kutup Yıldızı), Küçük Ayı takım yıldızında bulunur. 7 yıldızın birleştirilmesiyle oluşan Küçük Kepçe‘de bu takım yıldızın içerisindedir. Kuzey Yıldızı olan Polaris, yıldızları oldukça sönük görünen Küçük Kepçe’nin sonunda bulunuyor. Yıldızın Küçük Ayı üzerinde olduğunu bilsek de, Polaris’i bulmanın en iyi yolu Büyük Ayı takımyıldızı içerisinde bulunan yol gösterici iki yıldız olan, Dubhe ve Merak’ı kullanmaktan geçiyor. Bu iki yıldız Büyük Ayı’nın içerisindeki cezvenin dış kısmında bulunuyor. Yapmanız gereken şey basit. Sadece bu iki yıldız arasında bir çizgi çizin ve Küçük Kepçe’ye doğru yaklaşık 5 kat uzatın ve sonunda Polaris’i bulmuş olacaksınız. Eğer kafanızda soru işaretleri oluştuysa size verdiğimiz görseli inceleyin. Büyük Kepçe ve Küçük Kepçe’yi gece gökyüzünde tanımakta güçlük çekiyorsanız, bu iki takım yıldız ile ilgili şu bilgileri öğrenmek fayda sağlayacaktır. Biri dik olduğunda diğeri baş aşağı olacak şekildedir. Yani cezvelerin kulpları her zaman birbirine zıt olarak uzanacaktır. Ayrıca, Büyük Cezve tüm bir gün boyunca Polaris (Kutup Yıldızı)’in etrafından dönüp dursa da, Dubhe ve Merak sürekli olarak Polaris’i işaret edecektir. Eğer Dünya’da Kuzeye doğru giderseniz, Polaris gökyüzünde daha yükseğe tırmanacaktır. Kuzey Kutbu’na ulaştığınız da ise, Polaris doğrudan tepe noktada görünür. Güneye gittiğinizde, Polaris ufuk çizgine doğru yaklaşır. Kuzey yarımküreden ekvatoru geçerek güney yarımküreye geçerseniz, Polaris ufuk çizgisinin altında kalır ve görülemez olur.
Artık kutup yıldızını bulduğumuza göre yönümüzü de biliyor olmalısınız: Kuzey Kutup yıldızından üzerinden kuzey yönümüzü belirledikten sonra diğer yönleride daha önce anlatılandan hareketle kolayca bulabilirsiniz.

4- Geceleri Ay ile Yön Bulma
Ay hilal evresinde iken yön tespiti yapılabilmektedir. Ay hilal durumunda iken, hilalin iki ucu arasına hayalen bir çizgi çizin. Eğer ortaya çıkan şekil küçük "d" harfine benziyor ise ayın uçları batıyı, küçük "b" harfine benziyorsa doğuyu gösterir. Yani yönlerin baş harflerinin tersi yön gibi düşünebilirsiniz. Hilalin farklı iki durumunda da dikkat edilirse uçlar arasında çizilen -hayali- çizginin üste uzanan kısmı kuzeyi, alta uzanan kısmı ise güneyi işaret eder. Ama hilalin iki farklı evresine göre doğu ile batı yer değiştirir ki buna dikkat etmek icap eder. Hilal uçları, "d" ise batıyı, "b" ise doğuyu gösterir. dogayakacis.com tarafından hazırlanmış resmi incelemenizi tavsiye ederiz.

5- Cami ve Mezarlar ile Yön Bulma
Camilerde mihrap (imamın namaz kıldırdığı yer) -ülkemizde- güneyi gösterir. Cami minarelerinin şerefeye açılan kapısı -ülkemizde- yine güneyi gösterir. Hıristiyanların ibadet yerleri olan kiliselerde ibadet yönü doğuyu gösterir. Kilisenin çanı ise kilisenin batısındadır. Müslüman mezarlarında baş taraf batıyı, ayaklar doğuyu, yüz ise güneyi gösterir. Hıristiyan mezarlarında baş kısmı güney yönünü, ayakucu kuzey yönünü gösterir.

6- Doğada Yön Bulma
a) Karınca Yuvaları: Karıncalar sıcak ve güneşi seven hayvanlardır. Dolayısıyla daha çok güneş ışığına maruz kalmak isterler. Bundan dolayı yuvalarını güney tarafı görebilecek ortamlara yaparlar. Güneşden daha fazla istifade etmek için yuvalarının ağzını güney tarafa, çıkardıkları toprakları ise güneşe mani olmaması için kuzey tarafa yığarlar. Veya şöyle de diyebiliriz; karıncalar yuvalarının etrafına yığdıkları toprağın kuzeye bakan yönünü daha yüksek tutarlar.
b) Yosunlar ile Yön Bulma: Kara yosunları nemi sever, güneş ışığından hoşlanmaz. Dolayısıyla taş ve ağaçların taban veya gövdesinde oluşan yosunlar/yeşillenmeler kuzey tarafına işaret eder. Güney yarım kürede ise güney tarafında. Bu yöntem bazan tam sonuç almamıza engel olabilir. Mesela, bazı durumlarda nemli bir ortamda ağacın tamamı veya önemli bir kısmı yosunla kaplanmış olabiliyor.
c) Bitkiler ve Ağaçlar: Kuzey yarımkürede -gece- ayçiçeği (günebakan) çiçekleri ile çölde kaktüsler güneye doğru eğilir. Ağaç dalları genellikle güney yönüne doğru gelişir ve uzar. Özellikle büyük ağaçların altından yukarıya doğru baktığınızda dalların güney tarafına daha baskınlaştığını fark edebilirsiniz. Çevrenizde yeni kesilmiş bir ağaç kökü görürseniz üzerindeki halkalara bakın. Halkların eninin kısa olduğu taraf kuzeydir. Halka aralıklarının geniş olduğu taraf ise güney olur. Dağlık ve yamaç alanların güneş taraflarındaki bitki örtüsü daha zengindir. Dolayısıyla yamaçlık alanların güney yönündeki bitkiler daha erken çiçek açıp gelişir.
d) İğne ile Yön Bulma: Metal bir iğne, ataç veya ince metal ile de yön bulunabilir. İğne üzerinden hareket edecek olursak, öncelikle iğnenin delikli kalın tarafını (mıknatıs veya yünlü giyecekler ile bir miktar sürtmek suretiyle) mıknatısladıktan sonra suyun üzerine yatay ve batmasını engelleyecek şekilde dikkatli olarak yerleştirelim. Eğer batacak olursa kağıt veya yaprak üzerine koymak suretiyle de aynı işlemi yapabiliriz. İğnenin sivri ucu kuzeyi gösterecek şekilde dönecektir. Yalnız sapmaları engellemek için etrafınızda metal cisim, mıknatıs, saat, cep telefonu olmamasına dikkat ediniz.
e) Karın Erimesi: Dağların güney tarafındaki karlar daha çabuk erir. Yamaç veya dağların kuzeye bakan tarafındaki karlar daha geç erir.

Bu anlatılan genel olarak kuzey yarım küre, özelde ise ülkemiz (Türkiye) içindir. Buradaki yöntemler vasıtasıyla bulduğunuz yön, bizim kıble yönümüzü bulmayı da kolaylaştıracaktır. Zira ülkemiz açısından kıble, doğu vilayetlerimizde genel olarak güney, batı bölgelerimizde ise hafif güneydoğu istikametindedir. Yaklaşık yerine tam kıble yönünün tespiti için bulunduğunuz konumun pusula için kıble açısını öğrenerek pusulaya uygulamanızı veya Google Maps alt yapısı ile kıble hattınızı alarak kıble yönünüzü tayin etmenizi öneririz. Kiblebulma.com ana sayfamızda bu iki husus üzerinden kıble yönünüzü bulabileceğinizi ayrıca not edelim. Eksiklerimiz ve eklemek istedikleriniz için yorum bölümümüzü kullanmanızı tavsiye ederiz.